Οι επιπτώσεις της χρήσης των ψηφιακών Μέσων στις μελλοντικές γενιές

Πηγή φωτογραφίας: Huffpost.com.uk


Υπό την τεράστια πίεση να δοθεί έμφαση στην επίτευξη του engagement των χρηστών και στην απήχηση των αναρτήσεων, οι τεχνολογικές πλατφόρμες έχουν ριχτεί σε έναν αγώνα δρόμου για να αποσπάσουν την προσοχή των ανθρώπων, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου σε ανυπολόγιστες και αόρατες κοινωνικές επιπτώσεις.

Ακολουθούν μερικά από τα κόστη που πληρώνονται κοινωνικά και δεν εμφανίζονται στους οικονομικούς ισολογισμούς των ψηφιακών αυτών κολοσσών.

Ελπίζουμε πως αυτά τα δεδομένα, τα οποία υποστηρίζονται από βιβλιογραφικές αναφορές, να βοηθήσουν στην αλλαγή της στάσης μας προς τις ψηφιακές τεχνολογίες. Μοιραστείτε τες και με άλλα άτομα τα οποία ενδέχεται να τα βρουν χρήσιμα και στείλτε μας τις σκέψεις σας.

Τα δεδομένα είναι ανοιχτά προς πρόσβαση και μοίρασμα στο κοινό από τη σελίδα https://ledger.humanetech.com από όπου τα αντλήσαμε κι εμείς και τα μοιραζόμαστε μαζί σας.


Οι παιδιά μας, οι επόμενες γενιές, αντιμετωπίζουν μια σειρά από σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές προκλήσεις, αναπτυξιακές δυσκολίες μέχρι και την αύξηση των ποσοστών αυτοκτονιών εξαιτίας της χρήσης ψηφιακών συσκευών και των κοινωνικών δικτύων.


3x περισσότερες πιθανότητες

Παιδιά που έχουν υποστεί διαδικτυακό εκφοβισμό έχουν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να σκεφτούν την αυτοκτονία σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους. Η εμπειρία του εκφοβισμού στο διαδίκτυο είναι σημαντικά πιο οδυνηρή από τον «παραδοσιακό εκφοβισμό», πιθανώς λόγω της επίγνωσης του θύματος ότι αυτό λαμβάνει χώρα μπροστά σε ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό.

Πηγή: van Geel, M., Vedder, P., & Tanilon, J., 2014. JAMA Pediatrics ↗ 



1 στα 4 παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν διαδικτυακές σεξουαλικές επαφές με ενήλικες μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σχεδόν 1 στα 3 έφηβα κορίτσια έχουν προσεγγιστεί από ενήλικες που ζητούσαν γυμνές φωτογραφίες, ενώ 1 στα 6 κορίτσια ηλικίας 9-12 ετών έχουν αλληλεπιδράσει σεξουαλικά με έναν ενήλικα σε αυτές τις πλατφόρμες. 

Συνολικά, 1 στους 2 συμμετέχοντες (48%) δήλωσαν ότι τους έκαναν να νιώθουν άβολα, είχαν δεχτεί εκφοβισμό ή είχαν σεξουαλική αλληλεπίδραση στο διαδίκτυο.


Πηγή: THORN. (2021). Responding to Online Threats: minors’ Perspectives on Disclosing, Reporting, and Blocking. Impact report by THORN↗ 


Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που χρησιμοποιούν οθόνες για περισσότερο από 1 ώρα κάθε μέρα έχει αποδειχθεί ότι έχουν σημαντικά λιγότερη ανάπτυξη στις βασικές περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη γλώσσα και τον γραμματισμό. 

Οι σαρώσεις εγκεφάλου δείχνουν ότι όσο περισσότερος χρόνος αφιερώνεται στις οθόνες, τόσο χαμηλότερες είναι οι γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού και τόσο λιγότερη δομική ακεραιότητα σε βασικές περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη γλώσσα.

Αυτή είναι μια από τις πρώτες μελέτες για την αξιολόγηση των δομικών νευροβιολογικών επιπτώσεων της χρήσης οθονών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας κι εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το πώς η χρήση της οθόνης μπορεί να επηρεάσει τη βασική ανάπτυξη του εγκεφάλου των μικρών παιδιών.

Πηγή: Hutton, J. S., Dudley, J., & Horowitz-Kraus, T., 2019. JAMA Pediatrics ↗ 


58 λεπτά ανά ημέρα είναι ο μέσος χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά 2-4 ετών σε κινητές συσκευές. Και το 46% των παιδιών ηλικίας κάτω των 2 ετών έχουν χρησιμοποιήσει φορητή συσκευή τουλάχιστον μία φορά, παρά τη σύσταση της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής ότι τα παιδιά κάτω των 2 ετών δεν πρέπει να χρησιμοποιούν κανένα μέσο οθόνης.


Πηγή: 2017. Common Sense Media ↗ 


Σε μια πολυετή μελέτη στην οποία παρατηρήθηκαν πάνω από 200 παιδιά ηλικίας από 2 έως 5 ετών, τα παιδιά με υψηλότερα επίπεδα χρόνου επί της οθόνης εμφάνισαν μεγαλύτερη αργοπορία στην ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων, όπως η γλώσσα, η επίλυση προβλημάτων και η κοινωνική αλληλεπίδραση. 

Οι αναλύσεις έδειξαν ότι τα ποσοστά χρόνου επί της οθόνης συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με  τα προαναφερθέντα αναπτυξιακά προβλήματα ακόμη και 12 -14 μήνες μετά την μακροχρόνια έκθεση στις οθόνες. 

Τα πρώτα αναπτυξιακά έτη είναι μια κρίσιμη περίοδος στη ζωή ενός παιδιού: όπως σημειώνουν οι ερευνητές, τα τρέχοντα δεδομένα υποδεικνύουν ότι η έκθεση σε υπερβολικό χρόνο οθόνης κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων ετών μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις «επηρεάζοντας την ικανότητα των παιδιών να αναπτυχθούν βέλτιστα».

Πηγή: Madigan, S., Browne, D. T., Racine, N., & Mori, C., 2019. JAMA Pediatrics ↗ 


40% των παιδιών 13-17 ετών που συμμετείχαν σε έρευνα ανέφεραν ότι ήταν «φυσιολογικό για τα άτομα της ηλικίας μου να μοιράζονται γυμνές φωτογραφίες μεταξύ τους».


Πηγή: THORN. (2021). Responding to Online Threats: minors’ Perspectives on Disclosing, Reporting, and Blocking. Impact report by THORN ↗ 


Τα παιδιά που βίωσαν διαδικτυακό εκφοβισμό κατά τη διάρκεια της εφηβείας τους είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσουν επικίνδυνες για την υγεία τους συνήθειες ως ενήλικες. 

Τα αγόρια που ήταν θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να καπνίσουν ως νεαροί ενήλικες (p = 0,014) ενώ τα έφηβα κορίτσια ήταν σημαντικά πιο πιθανό να ακολουθήσουν τη χρήση ναρκωτικών στη συνέχεια της ζωής τους (p < 0,04).


Πηγή: Kritsotakis, G., Papanikolaou, M., Androulakis, E., & Philalithis, A. E. , 2017. Journal of Nursing Scholarship ↗


Στο 55% των περιπτώσεων που παιδιά ανέφεραν ή μπλόκαραν online κακοποιητές, οι θύτες τα εντόπιζαν σύντομα ξανά είτε δημιουργώντας νέο λογαριασμό στην ίδια πλατφόρμα είτε μέσω διαφορετικής πλατφόρμας.

Πηγή: THORN. (2021). Responding to Online Threats: minors’ Perspectives on Disclosing, Reporting, and Blocking. Impact report by THORN ↗ 


Ο χρόνος που αφιερώνεται στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συσχετίζεται σημαντικά με τα μεταγενέστερα επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ. 

Έρευνα σε αρκετές χιλιάδες εφήβους έδειξε ότι ενώ ο χρόνος που αφιερώνεται σε άλλες μορφές ηλεκτρονικών μέσων (συμπεριλαμβανομένης της τηλεόρασης ή των βιντεοπαιχνιδιών) έχει σχετικά μικρό αντίκτυπο, ο χρόνος που αφιερώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται σημαντικά με τη χρήση αλκοόλ 4 χρόνια αργότερα. 

Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδηγούν σε αυτή την κατάσταση μέσω της «κοινωνικής κανονικοποίηση»: η επανειλημμένη έκθεση των εφήβων σε πολλαπλές εικόνες συνομηλίκων και μοντέλων τους που πίνουν αλκοόλ κάνει μια τέτοια συμπεριφορά να φαίνεται φυσιολογική και αποδεκτή, ενθαρρύνοντας τη μίμηση.


Πηγή: Boers, E., Afzali, M. H., & Conrod, P., 2020. Preventative Medicine ↗ 

Τα παιδιά που παρακολουθούν βίντεο με infuencers που στα βίντεο κρατούν ανθυγιεινά τρόφιμα, καταναλώνουν πολύ περισσότερες θερμίδες σε σύγκριση με τα παιδιά που παρακολουθούν infuencers να κρατούν στα βίντεό τους άλλα αντικείμενα, όπως φαίνεται ξεκάθαρα από πειράματα που χρησιμοποιούν τυχαιοποιημένες δοκιμές ελέγχου.

Πηγή: Coates, A. E., Hardman, C. A., Halford, J. C. G., Christiansen, P., & Boyland, E. J., 2019. Pediatrics ↗ 


Πάνω από το 40% των βίντεο των 5 πιο δημοφιλών κανάλιών του YouTube παιδιών infuencers προβάλλουν την κατανάλωση φαγητών και ποτού. Το 90% αυτών προβάλλει την κατανάλωση ανθυγιεινά προϊόντων -τροφίμων ή ποτών- χορηγούμενα από γνωστές επωνυμίες. 

Τα 179 βίντεο για φαγητό/ποτό που δημιουργήθηκαν από αυτά τα παιδιά infuencers έχουν περισσότερες από 1 δισεκατομμύριο προβολές. 

Αυτό το είδος διαφήμισης εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι τα παιδιά ηλικίας 8 ετών και κάτω είναι πολύ επιρρεπή στην τοποθέτηση προϊόντων, δεν μπορούν να διακρίνουν τη διαφήμιση από το πραγματικό περιεχόμενο και αφιερώνουν κατά μέσο όρο 1 ώρα καθημερινά παρακολουθώντας βίντεο στο διαδίκτυο.

Πηγή: Alruwally, A., Mangold, C., Greene, T., & Arshonsky, J., 2020. Pediatrics ↗ 



Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές μέσης εκπαίδευσης των ΗΠΑ δε μπορούν να διακρίνουν τη διαφήμιση από τις πραγματικές ειδήσεις ή τα γεγονότα από τη φαντασία. 

Πολλοί δηλώνουν πως «Αν κάτι είναι viral, πρέπει να είναι αλήθεια». Ως αποτέλεσμα, η επόμενη γενιά είναι ανεπαρκώς εφοδιασμένη για να κατανοήσει τον κόσμο λαμβάνοντας  μελλοντικές αποφάσεις, και πιο επιρρεπής ως προς τη χρήση ναρκωτικών, την επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, τον πολιτικό εξτρεμισμό ή οποιαδήποτε άλλα ζητήματα που αφορούν στη μελλοντική τους ζωή.


Πηγή: Shellenberger, S., 2016. Wall Street Journal ↗ 


77% των εφήβων διαβάζουν τα νέα τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 39% δηλώνει ότι «συχνά» μαθαίνει τα νέα από διάσημους, influencers ή διαδικτυακές προσωπικότητες, σύμφωνα με έρευνα σε πάνω από 800 εφήβους ηλικίας 13-18 ετών. 

Τα τελευταία 3 χρόνια, υπήρξε σημαντική αύξηση στο ποσοστό των εφήβων που χρησιμοποιούν το YouTube και το Instagram ως κύριες πηγές ενημέρωσης: η χρήση του YouTube έφτασε από 27% σε 44% ενώ το Instagram ως πηγή ενημέρωσης από 22% σε 32%.


Πηγή: Robb, M. B., 2020. Common Sense Media ↗


30% των εφήβων αναφέρουν ότι δίνουν «πολύ λίγη σημασία» στο να λάβουν υπόψη την πηγή από την οποία ενημερώθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.


Πηγή: Robb, M. B., 2020. Common Sense Media ↗ 


Αρκετά βίντεο προκλήσεων και αυτοτραυματισμού κυκλοφορούν στο TikTok. Χαρακτηριστικές είναι η πρόκληση "Skull breaker" και η πρόκληση "Cha Cha Slide" (η οποία περιλαμβάνει την επανειλημμένη παρεκτροπή ενός αυτοκινήτου εν κινήσει στο ρυθμό της μουσικής). 

Τα βίντεο που περιέχουν την ετικέτα "#passoutchallenge" είχαν πάνω από 233.000 προβολές στο TikTok από τον Φεβρουάριο του 2020.


Πηγή: Sjoberg, B., 2020. The Daily Dot ↗


Το multi-tasking στα μέσα ενημέρωσης συνδέεται σημαντικά με μεταγενέστερα επίπεδα δυσκολιών συγκέντρωσης. 

Η παρατήρηση περισσότερων από 800 εφήβους (ηλικίας 11-13 ετών) σε βάθος χρόνου έδειξε ότι ο βαθμός κατά τον οποίο οι νεαροί  πραγματοποιούσαν πολλαπλές διεργασίες, αποτελούσε σημαντικό παράγοντα πρόβλεψης θεμάτων συγκέντρωσης στους 3 επόμενους μήνες (p < 0,05). 

Στην έρευνα υπογραμμίζεται παράλληλα ο πιθανός αντίκτυπος των ψηφιακών περιβαλλόντων στην ανάπτυξη των νέων εφήβων.


Πηγή: Baumgartner, S. E., van der Schuur, W. A., Lemmens, J. S., et al., 2017. Human Communication Research ↗ 


Το ποσοστό χρήσης ηλεκτρονικών Μέσων πριν τον ύπνο συσχετίζεται σημαντικά με την εμφάνιση κατάθλιψης κατά την εφηβεία. 

Μετρήσεις αρκετών εκατοντάδων εφήβων δείχνουν ότι αυτό οφείλεται κυρίως στον αντίκτυπο των οθονών στην ποιότητα του ύπνου: σε σύγκριση με τους παίκτες βιντεοπαιχνιδιών, οι έφηβοι με υψηλά επίπεδα χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρουσίασαν μεγαλύτερες δυσκολίες ύπνου, οι οποίες με τη σειρά τους συσχετίστηκαν ισχυρά με υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης.


Πηγή: Lemola, A., Perkinson-Gloor, N., Brand, S., & Dewald-Kaufman, J., 2014. Journal of Youth and Adolescence ↗ 


Μια διαχρονική μελέτη πολλών χιλιάδων εφήβων έδειξε ότι το επίπεδο χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποτελούσε σημαντικό προγνωστικό παράγοντα των επιπέδων κατάθλιψής σε βάθος 4 ετών. 

Για κάθε επιπλέον ώρα στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι έφηβοι  φαίνεται να εμφανίζουν αύξηση 2% στα συμπτώματα κατάθλιψης.


Πηγή: Boers, E., Afzali, M. H., Newton, N., & Conrod, P., 2019. JAMA Pediatrics ↗ 


Ο αριθμός των Αμερικανών εφήβων που είναι συνεχώς online αυξάνεται με δραματικό ρυθμό, έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 2015 έως το 2018: από 24% σε 45%.


Πηγή: Anderson, M., & Jiang, J., 2018. PEW Research ↗ 


83% των παιδιών δεν αναφέρει σε οικείους-έμπιστους ενήλικες για την κακοποίηση που αντιμετωπίζουν στο διαδίκτυο.

Στις δε περιπτώσεις όπου τα παιδιά λαμβάνουν γυμνές φωτογραφίες από ενήλικες, αυτό το ποσοστό αυξάνεται ακόμη περισσότερο: το 94% δεν το ανέφερε σε κάποιον έμπιστο ενήλικα.


Πηγή: THORN. (2021). Responding to Online Threats: minors’ Perspectives on Disclosing, Reporting, and Blocking. Impact report by THORN ↗ 


27% των αγοριών ηλικίας 9-12 ετών χρησιμοποιούν εφαρμογές γνωριμιών ενηλίκων, εκθέτοντας συχνά τον εαυτό τους σε κινδύνους. Το παραπάνω υποδεικνύει την ευκολία παράκαμψης των απλοϊκών μέτρων ασφάλειας και τους περιορισμούς ηλικίας που θέτουν οι πλατφόρμες αυτές.


Πηγή: THORN. (2021). Responding to Online Threats: minors’ Perspectives on Disclosing, Reporting, and Blocking. Impact report by THORN ↗ 


Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες μείωσης, τα συμπτώματα βαριάς κατάθλιψης σε έφηβα κορίτσια 13-18 ετών αυξήθηκαν κατά 65% μεταξύ 2010-2017.


Πηγή: Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., & Martin, G. N., 2018. Clinical Psychological Science ↗ 

Στο 66% αυξάνεται ο κίνδυνος να οδηγηθούν στην αυτοκτονία έφηβα κορίτσια που αφιερώνουν περισσότερες από 5 ώρες την ημέρα (έναντι 1 ώρας την ημέρα) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.


Πηγή: Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., & Martin, G. N., 2018. Clinical Psychological Science ↗ 


Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση (20 μελετών) έδειξε ισχυρές ενδείξεις συσχέτισης μεταξύ της πρόσβασης ή χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο και της μειωμένης ποσότητας και ποιότητας ύπνου. 


Η παραπάνω έρευνα αναδεικνύει επίσης τη συσχέτιση μεταξύ της πρόσβασης ή χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο με την αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας


Πηγή: Carter, B., Rees, P., & Hale, L., 2016. JAMA Pediatrics ↗ 

Comments